Hyzop lekarski i koziołek lekarski – cenne, choć mało znane zioła

W ostatnich latach w Polsce wzrasta zainteresowanie domową uprawą roślin – nie tylko kwiatów ozdobnych, ale także warzyw i ziół. Przydomowe ogródki, a także balkony i parapety mieszkań w wielkich miastach zamieniają się w małe uprawy. Hodowla roślin z nasion to z jednej strony przyjemne hobby, z drugiej zaś sposób na pozyskanie zdrowych, ekologicznych składników spożywczych. Majeranek, szczypiorek, pietruszka i lubczyk to najpopularniejsze rośliny w kuchennych zielnikach. Nic w tym dziwnego, bo właśnie one najczęściej trafiają do tradycyjnych polskich potraw. Wśród ziół przyprawowych, które chętnie uprawiane są w doniczkach, trzeba wymienić również bazylię i oregano. Na parapecie można uprawiać też zioła lecznicze na napary – w tej grupie królują mięta, melisa i szałwia. Jeśli masz choćby maleńki ogródek lub działkę, weź pod uwagę uprawę ziół z nasion w gruncie. Właśnie na zewnątrz najlepiej czują się kozłek i hyzop lekarski.

Kozłek lekarski (Valeriana officinalis)

Korzenie i kłącza kozłka lekarskiego są bogatym źródłem kwasu walerenowego i izowalerianowego, co czyni z tej rośliny ważny surowiec zielarski. Nazwy wymienionych substancji brzmią tajemniczo, jednak ich zbawienne właściwości poznano już wieki temu. Mikstury przygotowywane z podziemnych części kozłka stosuje się jako łagodne środki uspakajające i ułatwiające zasypianie. Ich stosowanie wskazane jest w stanach zwiększonego napięcia nerwowego, przy bólach migrenowych i żołądkowych wywołanych stresem. Od łacińskiej nazwy zioła pochodzą nazwy naturalnych preparatów leczniczych, które możemy kupić w aptekach – waleriany i kropli walerianowych. Wyciąg z kłączy kozłka lekarskiego jest ich podstawowym składnikiem.

Kozłek lekarski w Polsce jest rośliną pospolitą, można spotkać go w wilgotnych lasach i na podmokłych łąkach. Niestety dzikorosnąca waleriana nie nadaje się do przygotowania pełnowartościowego suszu. Chcąc wykorzystać kozłka w celach leczniczych, trzeba kupować gotowe preparaty lub przygotować susz z własnej uprawy. Na szczęście wyhodowanie tego zioła z nasion nie jest trudne. Kozłek doskonale radzi sobie na większości gleb, wymaga jednak regularnego podlewania – podpowiada nasz rozmówca z hurtowni nasion TORAF.

Kozłek lekarski jest ziołem dwuletnim i mrozoodpornym. Można wysiewać go dwa razy w roku: między majem a czerwcem i od sierpnia do października. Zbiory przypadają na okres od kwietnia do maja (przed kwitnieniem) i od października do listopada (po dojrzeniu nasion). Najpierw należy usunąć części zielone, a następnie wykopać korzenie i kłącza. Po oczyszczeniu z ziemi należy je przeciąć wzdłuż na pół i suszyć (w temperaturze maks. 35 ^oC). Gotowy surowiec ma szarobrunatny kolor i charakterystyczny zapach. Nadaje się do przyrządzania wyciągów i nalewek.

Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis)

Z leczniczych właściwości hyzopu korzystali starożytni Grecy i Rzymianie – roślina pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego, rodzimie występuje też w Azji Zachodniej i Afryce Północnej. Zioło zawiera olejki eteryczne, sole mineralne, garbniki i przeciwutleniacze, które mają szereg dobroczynnych właściwości. Ziele hyzopu ma działanie wykrztuśne i przeciwzapalne, w związku z czym jego picie zaleca się w chorobach układu oddechowego od przeziębień po astmę i zapalenia płuc. Hyzop lekarski jest też składnikiem mieszanek ułatwiających trawienie, picie naparu pomaga w zwalczaniu wzdęć, nadkwaśności i zaparć. Okłady z hyzopu łagodzą bóle stawów, przyspieszają gojenie ran i pomaga w walce z grzybicą stóp. Świeże i suszone liście hyzopu znajdują zastosowanie w kuchni jako dodatek do dań mięsnych, warzywnych zup i sałatek. Również kwiaty hyzopu są jadalne – można ozdobić nimi jajecznicę lub sałatkę. Choć mało znany w Polsce, jest popularną przyprawą w kuchni śródziemnomorskiej. Hyzop lekarski jest rośliną wieloletnią, podobnie jak kozłek – mrozoodporną. Decydując się na uprawę, trzeba pamiętać o pochodzeniu rośliny. Nasiona zioła można wysiewać prosto do gruntu dopiero w maju, wybierając dobrze nasłonecznione miejsce. Chcąc siać w kwietniu, trzeba przygotować ciepły inspekt; możliwa jest też uprawa w skrzynkach balkonowych. Lecznicze napary przyrządza się z części nadziemnych, a to oznacza, że w jednym sezonie można przeprowadzić nawet trzy zbiory. Ziele na herbatki należy suszyć naturalnie, w temperaturze nieprzekraczającej 30 ^oC, w miejscu zabezpieczonym przed dostępem światła słonecznego. Do przygotowania szklanki naparu wystarczy łyżeczka rozdrobnionego suszu.